تاریخچه عطرسازی

همه ی آن چیزی که امروز ما انسان ها در اختیار داریم چیزی نیست جز نسخه ی پیشرفته ی همان چیز که در اعصار گذشته نیاکان ما به آن دست یافته بودند. تاریخچه عطرسازی مربوط می شود به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد یا بیشتر. باستان شناسان در سال ۲۰۰۵ در شهر پیرگوس واقع در کشور قبرس کارگاهی را کشف کردند که با توجه به شواهد و قرائن و لوازم موجود در آن تصور می شود این کارگاه مربوطه عطرسازی می باشد

 

اولین کارگاه عطرسازی دنیا

کارگاه کشف شده در شهر آرگوس در کشور قبرس با مساحت ۴۰۰۰ متر مربع که تخمین زده می شود حداقل مربوطه به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد است دارای حداقل ۶۰ دستگاه تقطیر برای گرفتن عصاره ی مواد و گلها بوده است. در این کارگاه عطرسازی باستانی بیش از ۶۰ کاسه و قیف و بطری برای مخلوط کردن و اندازه گیری عطرهای بدست آمده نیز کشف گردید

وجود آثار مواد مختلف گیاهی در این کارگاه چند هزار ساله، همچون انواع ادویه جات، بادام، گشنیز، مورد سبز، رزین، ترنج و انواع گوناگون گل ها همگی شاهدی بر این کشف مهم در تاریخچه عطرسازی می باشند

اولین عطار در تاریخچه عطرسازی

نکته جالب در تاریخچه عطرسازی این است که تا قبل از کشف این کارگاه ۴ هزار ساله ی قبل از میلاد، دانشمندان در ابتدا هنرعطرسازی را به ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد به زنی بنام تاپوتی به عنوان اولین شیمیدان تاریخ نسبت داده بودند. طبق یادداشت های درج شده با خطوط میخی بر روی لوحه های سنگی تاپوتی در هزاره دوم قبل از میلاد در ناحیه ای با عنوان رودان جایی در نزدیکی مصر زندگی میکرده است. همچنین آمده است که او با استفاده از گل ها، روغن ها، اگیر و مواد معطر دیگر را ترکیب و تقطیر نموده و از این طریق عطر مناسب را بدست می آورده است

 

ورود عطر به ایران

در همان زمان یعنی ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد، عطرها اغلب مورد استفاده ی شاهان و ملکه ها قرار میگرفت و در مصر بسیار رواج داشت. همچنین برای معطر ساختن اماکن مقدس و مجسمه های خدایان و معابد نیز مورد مصرف بود. لذا پادشاهان هر سرزمین که نزد دیگر پادشاهان جهت ملاقات می رفتند به همراه دیگر پیش کش ها عطر را نیز به وی تقدیم می نمودند. که بدین شکل عطر به ایران نیز رسید.

قدیمی ترین مکان کشف شده در ایران که به عطر سازی منسوب می شود در سیلک کاشان می باشد که تاریخ آن به همان ۴ هزار سال قبل از میلاد برمی گردد. در سیلک کاشان در کنار چندین دستگاه تقطیر و ظروف سفالین، تنگ های کوچک از جنس مرمر، که مخصوص نگهداری عطرهای تولید شده بود نیز در این منطقه پیدا شد

امروزه کاشان به عنوان یکی از قطب های مهم گلاب گیری در کشور مطرح می باشد

 

 

طریقه تهیه عطر در قدیم

در منابع مختلف تاریخچه عطرسازی ذکر شده است که شخصی به نام ابو یوسف کندی عرب تبار در قرن نهم میلادی در زمینه عطرسازی و عصاره گیری گیاهان بسیار حاذق بوده و کتابهایی در این خصوص نیز نوشته است. او در کتابی در باب عطرها که آن را شیمی عطر و تقطیر نام نهاده بود، طرز تهیه بیش از ۱۰۰ نوع عطر را توضیح داده است. همچنین در خصوص نحوه ساخت تجهیزات مورد نیاز نیز توضیحات کاملی را در این کتاب ارائه نموده است

ابن سینا دانشمند بزرگ ایرانی که همه ی ما وی را پزشکی حاذق می دانیم، در زمینه عصاره گیری گلها مهارت بسیار داشته و پس از اولین تجربه عصاره گیری از گل رز، در این زمینه تحقیقات تخصصی تری را دنبال نمود. او توانست با استفاده از گل های مختلف و مخلوطی از روغن های معطر ترکیب فوق العاده ای از عطر بدست آورد

گلاب نیز یکی از دست آوردهایی بود که در این بین نیز کشف شد و مورد استقبال مردم قرار گرفت.

علت این استقبال بوی خوش و عدم وجود هیچگونه مواد شیمیایی در این عطر بود.

امروزه گلاب در پخت انواع غذاها و آش ها و معطر ساختن اماکن متبرکه کاربرد فراوان دارد

در همان دوران دانشمندانی که در کوه و جنگل به دنبال گیاهان معطر می گشتند، متوجه بوی بسیار معطری بر روی تنه درختان شدند. ابتدا تصور می شد که این بوی پوست درخت باشد. اما بعد از کمی تحقیق متوجه شدند که این بو مربوط به بدن آهوی ختن می باشد که با مالیدن خود به درختان قلمرو خود را مشخص می کند. بر همین اساس شکار آهو برای گرفتن عطر از بدنش باب شد. ماده ای که از بدن آهوی ختن بدست می آمد را مشک نام نهادند. البته امروزه بجای استفاده از مشک طبیعی و

جلوگیری از کشتار حیوانات، از نوع صنعتی آن استفاده می گردد

از دیگر حیواناتی که مواد معطر از آن ها استخراج می گردید می‌توان موارد زیر را نام برد:

سیویت:

سیویت که نوعی جانور آفریقایی است دارای کیسه ی معطری در بدن خود می باشد که به مشک سیویت هم معروف می باشد

خرگوش کوهی:  

 خرگوش کوهی نیز در آفریقا بسیار یافت می شود و در فضولات معده اش به مرور سنگ هایی به وجود می آید که به آن سنگ آفریقایی نیز می گویند. این سنگ پس از طی مراحل پاکسازی بسیار معطر بوده و در صنعت عطرسازی کاربرد دارد.

آهو:

همانطور که بالاتر به آن اشاره کردیم آهوی ختن به نوعی آهوی آسیایی گفته می شود که دارای کیسهای معطری در زیر شکم خود است و به آن مشک گفته می شود.

سگ آبی:

این نوع سگ آبی در آمریکا یافت می شود و ماده ای معطر با نام کاستوریوم از بدنش استخراج می گردد که در صنعت عطرسازی کاربرد فراوان دارد.

نهنگ عنبر:

ماده ی معطر عنبر سائل که از بدن نهنگ عنبر استخراج می گردد حاوی تکه ای از ترکیبات چربی اکسید شده ی بدن این جانور میباشد که بدون نیاز به کشتن یا آسیب به نهنگ انجام میگردد.

 

زنبور:

زنبور هاس با ساختن موم و استفاده از آن برای ذخیره سازی عسل بصورت غیر مستقیم ماده ای معطر را در اختیار سازندگان عطر قرار داده اند. این ماده ابسولوت نام دارد که از موم عسل بدست می آید.

امروزه به ندرت می توان عطری را پیدا نمود که طبیعی باشد زیرا با وجود انواع مواد شیمیایی و صنعتی که بصورت آماده در اختیار تولیدکنندگان عطر و ادکلن قرار میگیرد دیگر نیازی به اذیت شدن حیوانات یا آسیب به منابع طبیعی نمی باشد. البته احتمال آسیب های تنفسی و حساسیت ها از طریق تاثیر این مواد بر روی بدن انسان نیز نباید غافل بود.

برگرفته از : عطر‌عود